The Babel Flute

by Rogier de Pijper

Vanaf het moment dat we voor de eerste keer het lokaal van onze fluitdocent inlopen is het punt gestart waarop we op zoek gaan naar perfectie. Zo wordt ons bijvoorbeeld vanaf onze allereerste fluitles geleerd om een steeds mooiere klank te maken. Maar, wat is een ‘mooie klank’ eigenlijk en hoe weten we zeker dat we met onze ‘mooiste klank’ spelen? Hoe ontwikkel je een eigen klank en is dat dan een goede klank of is er een universele regel over hoe een fluit zou moeten klinken? 

Persoonlijk heb ik heel veel geleerd van de techniek die we ‘wind sounds’ noemen. Ik durf zelfs te zeggen dat het een van mijn favoriete extended techniques is. Bij het spelen van wind sounds maken we een ruisgeluid op de fluit, vaak zonder traditionele fluitklank. Eigenlijk het soort geluid dat je had toen je net begon met fluitspelen. Tijdens je eerste les/lessen gebeurde het gewoon en kon je er niets aan doen. Het bewust spelen en studeren van wind sounds staat voor mij gelijk aan een extreme vorm van experimenteren, controle vergroten, flexibiliteit vergroten en dus vrijheid in het spelen vergroten. Meer dan eens heeft deze techniek mijn hachje gered. 

Zo moest ik een aantal jaar geleden bijvoorbeeld naar de tandarts om mijn verstandkiezen te laten trekken. Het was mij gelukt om het zeven jaar uit te stellen, maar de tandarts was deze keer meedogenloos, ze moesten eruit, alle vier… Met wat moeite koos ik de periode met de minste concerten en heb ik een maand vrijgemaakt. Ik zou namelijk een maand lang geen fluit kunnen spelen. Na die maand van gedwongen fluitrust had ik wel weer een concert gepland en een week de tijd om mij daarop voor te bereiden. Ik had er alle vertrouwen in dat ik binnen die week wel weer in vorm zou zijn, maar toen ik voor het eerst de fluit weer in mijn handen had en probeerde te blazen bleek het allemaal toch niet zo vanzelfsprekend te zijn. Alles voelde anders, ik kon wel huilen…

Omdat oefeningen met wind sounds mij al eerder hadden geholpen ben ik opnieuw begonnen met deze oefeningen waarover ik zo meer zal vertellen. Het is gelukt om binnen korte tijd weer terug in vorm te zijn en het concert ging gelukkig goed. 

Het studeren van wind sounds kan je het volgende opleveren:

• Ontwikkelen van een schonere, diepere klank,
• Ontwikkelen en vergroten van de mogelijkheid van het spelen met grotere dynamiekverschillen,
• Ontwikkelen en vergroten van flexibiliteit in het embouchure.

Een schonere, diepere klank

Mijn coach zegt altijd tegen mij: ‘Wat je vast probeert te houden verlies je en wat je loslaat komt naar je toe’. Deze uitspraak is ook van toepassing bij wind sounds. Bij het spelen van wind sounds worden we uitgedaagd om de grenzen van onze klank op te zoeken. Dat blijkt grappig genoeg vooral moeilijk te zijn voor gevorderde spelers. Zij hebben meer ervaring en dus meer controle zou je zeggen, maar kunnen vaak ook minder goed loslaten. Toch loont het om af en toe je mooie klank ook eens los te laten, een nog mooiere klank zal naar je toekomen. 

Laten we twee oefenen bekijken die je kunnen helpen een schonere en diepere klank te ontwikkelen.

Oefening 1:

Uit: Flute Colors, 112 exercises for flute (book) – www.flutecolors.com

1. Speel de noot op de traditionele manier,
2. Duw tijdens het spelen de fluit langzaam van je af met je onderlip,
3. Beweeg je onderlip naar voor en dan richting je neus,
4. Ga door totdat je alleen nog maar een ruisklank overhoudt,
5. Oefen dit op verschillende tonen.

Oefening 2:

Uit: Flute Colors, 112 exercises for flute (book) – www.flutecolors.com

1. Speel de noot op de traditionele manier,
2. Duw tijdens het spelen de fluit langzaam van je af met je onderlip,
3. Beweeg je onderlip naar voor en dan richting je neus,
4. Ga door totdat je alleen nog maar een ruisklank overhoudt,
5. Beweeg nu de fluit terug door langzaam je kiezen verder van elkaar af te bewegen,
6. Eindig met het spelen van de noot op de traditionele manier.
7. Herhaal deze oefening op verschillende tonen.

Je kunt na stap 4 eventueel ademhalen door je embouchure in de positie te laten waar je gestopt bent en dan langzaam door je neus adem te halen. Ga daarna verder met stap 5.

Waarschijnlijk zul je merken dat de klank dieper is na oefening 2. Door te experimenteren met wind sounds ontdek je het punt waarbij ruis ontstaat in de klank. Als je je bewust bent van dat punt dan kun je het ook bewust vermijden en dus heb je meer controle. Als je nooit experimenteert met dat punt weet je eigenlijk ook niet zeker of je echt met je mooiste klank speelt.

Ontwikkelen en vergroten van de mogelijkheid het spelen met grotere dynamiekverschillen

Misschien is het al opgevallen tijdens het spelen van oefening 1 en 2. De beweging die we maken met het embouchure is dezelfde beweging die we nodig hebben om een crescendo en decrescendo zuiver te kunnen spelen. De beweging is met het spelen van de wind sounds zo overdreven dat het spelen van een crescendo of decrescendo, waarbij deze beweging veel kleiner is, plotseling veel makkelijker wordt. 

Ontwikkelen en vergroten van flexibiliteit in het embouchure

Een flexibel embouchure heeft vele voordelen. Het spelen van grote sprongen is makkelijker, het maken van klankkleurverschillen is makkelijker en het is makkelijker om grotere dynamiekverschillen te maken. 

Het afwisselen van traditionele klank met wind sounds is fantastisch om je flexibiliteit te oefenen. Als je het eenmaal door hebt wil je er niet meer mee stoppen. Ik geef je een leuke oefening:

Oefening 3

Uit: Flute Colors, 112 exercises for flute (book) – www.flutecolors.com

In deze oefening wisselen we harmonics af met wind sounds. Zoals je ziet bestaan de eerste zeven maten uit hetzelfde motief. Als je twee noten genoteerd ziet, neem je de greep van diamantvormige noot en laat je de hoge noot klinken. De driehoekjes geven wind sounds aan. Oefen eerst langzaam en ben je bewust van de beweging van je embouchure.

Let op vermoeidheid

Hoe fantastisch wind sounds ook zijn, ze zijn ook vermoeiend. Luister (altijd!) naar je lichaam. Zodra je voelt dat er vermoeidheid ontstaat in je embouchure, stop dan met het oefenen van wind sounds voor dat moment en ga op een ander moment weer verder. Als wind sounds nieuw voor je zijn kan het zijn dat er al na korte tijd vermoeidheid ontstaat. Bedenk dat je bezig bent met spiertraining. Als je naar het fitnesscentrum gaat heb je ook niet binnen één dag een sixpack…

Mocht je het leuk vinden om het oefeningenboek of meer oefenmateriaal te bekijken, bezoek dan de website: www.flutecolors.com

Rogier de Pijper

www.flutecolors.com

Rogier de Pijper (1982) is a Dutch flutist and Altus artist. He is regularly active as a soloist, has acted as a substitute in various orchestras including Philharmonie Zuid Nederland and has given concerts and masterclasses in the Netherlands, Belgium, Germany, the Czech Republic, Italy, Finland and the United States of America. Various composers have written works for him, including Sandro Fazzolari (Italy) and Gregory Glancey (America). 

 In 2016 he published his book ‘Flute Colors’, 112 exercises to improve your flute playing with extended techniques. The book was sold in more than 20 countries around the world in just one year and translated into German within a month of its release. Rogier also wrote a beginner’s method for flute ‘Fluitmethode.nl’ and ‘Fluitmethode.be’.

Rogier has made various recordings and CDs. Some are played regularly on national radio in the Netherlands. He also played live on national radio the world premiere of ‘Chatouille!’ by Matthias Kadar.